کشاورزی روز

ترکیبات مهم

گل‌های سنجد دارای اسانس معطری است که مواد موثر آن اولین بار در سال 1378 توسط مولف و همکاران مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که مهم‌ترین ترکیبات اسانس شامل: اتیل سینامات 2/81 درصد، دوکوزان 7/1 درصد، تری‌کوزان 55/0 درصد، هنی‌کوزان 9/0 درصد، متیل سینامات 8/3 درصد، سیس و ترانس اتیل بنزوات 11/0 درصد، نونانال 22/0 درصد و 1و8 ررسینئول 11/0 درصد می‌باشند.

میوه، برگ و ساقه سنجد حاوی ترکیبات تاننی، ساپونینی، فلاوونوئیدی و آلکالوئید است. همچنین ترکیبات قندی، چربی، کاروتنوئیدها و ویتامین‌ها، از جمله ویتامین‌های C و E، از ترکیبات میوه می‌باشند.

داروشناختی و اثرات مهم

با توجه به مواد موجود در میوه و سایر قسمت‌های سنجد می‌توان اثرات قابض، محرک، ضدالتهاب، ضداکسیدان، ضدسرطان و رفع مشکلات معده و روده را برای آن پیش‌بینی نمود.

با توجه به اینکه تحقیقات چندانی در مورد مواد و خواص سنجد ایران صورت نگرفته است، می‌توان به نظریات دانشمندان و منابع طب سنتی توجه نمود.

ابن‌سینا در کتاب قانون راجع به سنجد چنین گفته است:

غُبیرا یا سنجد دارای طبیعت سرد و خشک است. هر خونریزی را بند آورد. صفرآور است. در علاج سرفه مفید است. از استفراغ جلوگیری می‌کند. بندآورنده شکم است (ضد اسهال) و ادرار را زیاد می‌کند.

در مخزن الادویه راجع به سنجد چنین آمده است:

غُبیرا را به فارسی سنجد گویند. میوه درختی است بزرگ به قدر درخت عناب و در مناطق بسیار سرد می‌روید و برگ آن خشن است.

درخت دو نوع است: نر و ماده که نر آن ثمر نمی‌دهد و ماده آن دو نوع می‌باشد: یکی میوه آن به اندازه عناب و پوست آن نازک است که بعد از رسیدن پوست آن سرخ می‌گردد و از مغز خوب جدا نمی‌شود. مغز آن سفیدرنگ، شیرین، خوشبو و خوش‌طعم است که تخمی (هسته) کمی طولانی، شبیه هسته عناب دارد و نوع دیگر، میوه‌اش بزرگ‌تر از نوع اول است و پوست آن از مغز جدا می‌شود. مغز آن سفیدرنگ و نرم، مانند آرد می‌باشد و هسته آن به آسانی جدا می‌گردد. این نوع، شیرینی کمتری دارد و در فارسی به آن سنجد آردی گویند. هر دو نوع در وسط تابستان می‌رسند و قوت آن ها تا دو سال باقی می‌ماند.

* طبیعت آن سرد و خشک و میوه‌اش مقوی و مفرح است. 

* برای درمان سردرد و سرفه مفید می‌باشد. 

* مقوی معده و ضد استفراغ و صفراآور است. 

* خام آن ضد اسهال است. 

* گل آن سفید مایل به زردی است و بعضی زعفرانی رنگ گفته‌اند. طبیعت گل آن گرم و خشک و بسیار خوشبو و تند می‌باشد و استشمام بوی آن محرک شهوت زنان، خصوصاً زنان و دختران جوان است. 

* بوی گل آن مفرح و مقوی دل و دماغ و آشامیدن آن مقوی دماغ و قلب است. 

* همچنین گل آن جهت امراض سینه و ریه، معده و جگر و آب آوردن انساج، لرز و یرقان مفید است. 

* برگ تازه آن برای درمان زخم و رفع عفونت مفید می‌باشد و اگر برگ تازه نباشد، برگ خشک آن هم مفید است.

نکات قابل توجه

1- در منابع قدیمی اشاره به دو نوع سنجد معمولی و آردی شده است که در منابع جدید هم همین موضوع به چشم می‌خورد.

2- در تجزیه و شناسایی مواد تشکیل‌دهنده اسانس گل سنجد، مواد محرک هورمون‌های زنان تشخیص داده شده است که مطالب اظهارشده در مخزن‌الادویه تحریک شهوت زنان و دختران را کاملا تائید می‌کند. در گذشته زنان و دختران، به‌خصوص نوجوانان را از استشمام رایحه سنجد به دلیل اثرات تحریکی منع می‌کردند.

3- با توجه به گستردگی کم درختان سنجد در جهان، تحقیقات زیادی در مورد مواد و اثرات آن صورت نگرفته، ولی در سال‌های اخیر توجه بیشتری به آن شده و تحقیق بر روی میوه و هسته آن در حال انجام است که باید منتظر نتایج شد.

4- کمیت و کیفیت مواد موجود در اسانس سنجد ایران مشابهت زیادی به اسانس گل سنجد کشور چین دارد. این شباهت به خصوص در جسم اصلی آن یعنی اتیل‌سینامات می‌باشد. 

منبع : سایت تبیان